Rozkruszki - Zwalczanie

Rozkruszek żeruje głównie na mąkach i suszach, zanieczyszcza je odchodami przez co produkty nie nadają się do spożycia. Dlatego zaleca się jego zwalczanie.

Jednymi z najważniejszych szkodników produktów spożywczych są spokrewnione z pająkami rozkruszki.

Nazwa rozkruszki pochodzi od tego, że stopniowo rozkruszają produkty zamieniając je w pył. Rozkruszki to rodzina roztoczy. W naszym artykule bliżej przedstawimy przedstawicieli tej rodziny. Napiszemy gdzie występują rozkruszki, jak wyglądają rozkruszki, jak duże są rozkruszki, jaki kolor mają rozkruszki, czym jest gnatosoma, czym są pedikalpy, z czego składa się idiosaoma, jakie są gatunki rozkruszków, czym jest rozkruszek mączny, gdzie występuje rozkruszek mączny, czym jest rozkruszek korzeniowy, czym jest rozkruszek drobny, gdzie występuje rozkruszek drobny, co je rozkruszek drobny, jak wygląda rozkruszek owłosiony, jak wykrywać rozkruszki, jak się wykrywa rozkruszki, jakie są zagrożenia ze strony rozkruszków, co się stanie jeśli zjemy rozkruszka, jak zwalczać rozkruszki, jak pozbyć się rozkruszków i jak wytępić rozkruszki.

 

Gdzie występują rozkruszki

 

Rozkruszki występują na całym świecie. Można je znaleźć wszędzie tam, gdzie człowiek żyje, gromadzi płody rolne i inne zapasy żywności. Miejscami w których rozkruszki występują najczęściej są:

• przechowalnie zbóż

• przechowalnie nasion

• magazyny wytworów mącznych

• magazyny zielarskie

• wytwórnie pasz

• miejsca przechowywania pasz

W krajach cechujących się umiarkowanym i wilgotnym klimatem rozkruszki są najpospolitszymi szkodnikami. Wymagania rozkruszków dotyczące pokarmu i siedliska różnią się w zależności od ich gatunku. W towarach drobnoziarnistych występuje rozkruszek suszowy i rozkruszek mączny. W towarach gruboziarnistych występują owłosione roztoczki i rozkruszek drobny. W jednym kilogramie produktu mogą występować tysiące rozkruszków. W produktach gruboziarnistych rozkruszki żerują w całej pryzmie lub w worku, a w produktach sypkich tylko w warstwie powierzchniowej.

 

Morfologia rozkruszków

 

Rozkruszki to niewielkie pajęczaki wyposażone w gryzące aparaty gębowe. Mają około 0,4 milimetra. Ich ciała są jasnobeżowe z fiołkowym odcieniem. Podobnie jak inne gatunki pajęczaków rozkruszki mają 4 pary nóg. Ciało rozkruszków składa się z dwóch części: gnatosomy i idiosomy. Gnatosoma obejmuje narządy gębowe roztoczy: parę chelicer i parę pedikalp. Chelicery znane też jako szczękoczułki są pierwszą parą chwytnych narządów gębowych rozkruszków. Pedikalpy znane też jako nogogłaszczki lub sczękonóżki są drugą parą odnóży rozkruszków. Położone są za otworem gębowym. Idiosoma składa się z podosomy i opistosomy. Podosoma to segment z odnóżami krocznymi, a opistosoma to tylne, pozbawione odnóży segmenty ciała rozkruszków. Pancerz rozkruszków jest gładki i błyszczący. Rozkruszki nie mają oczu ani otworów oddechowych. Nogi rozkruszków zazwyczaj składają się z pięciu członów. Na tylnej części ciała rozkruszków znajdują się gruczoły wydzielające toksyny o nieprzyjemnym zapachu.

 

Rozwój rozkruszków

 

Samice rozkruszka mącznego kopulują zaraz po linieniu. W 2-3 dni po kopulacji samice rozkruszka mącznego składają drobne jaja. Jaja rozkruszka mącznego są przezroczyste lub matowe. Samice przyklejają je do podłoża pojedyńczo lub w niewielkich grupach. Używają w tym celu kleistej substancji. Jaja składane są bezpośrednio na produktach lub na ich opakowaniach.

 

Gatunki rozkruszków

 

Rozkruszek mączny

Rozkruszek mączny ma 0,5 milimetra długości. Oprócz Polski rozkruszek mączny występuje też w innych krajach klimatu umiarkowanego takich jak Kanada, Japonia i Portugalia.

Rozwija się w produktach, których wilgotność przekracza 13,4 % przy temperaturze wynoszącej od 3 do 33^oC. Idealne warunki rozwoju rozkruszka mącznego to wilgotność produktu przekraczająca 15 %, wilgotność powietrza przekraczająca 85 % i temperatura wynosząca od 20 do 25^oC. Długość cyklu rozwojowego rozkruszka mącznego uzależniona jest od temperatury. W temperaturze wynoszącej 4^oC trwa on 78 dni, a w temperaturze wynoszącej 28^oC tylko 9 dni. W sprzyjających warunkach w ciągu miesiąca mogą rozwinąć się od 2 do 3 pokoleń rozkruszka mącznego. Nawet w mniej sprzyjających rozkruszkom pomieszczeniach nieogrzewanych może rozwinąć się kilkanaście pokoleń tych zwierząt w ciągu roku. Rozkruszek mączny jest wytrzymały na niską temperaturę i głód, ale szybko ginie w wysokich temperaturach. Hypopus rozkruszka mącznego jest ruchomy. Hypopus to fakultatywne stadium wielu gatunków roztoczy przystosowane do pasożytnictwa lub bycia przenoszonym przez inne gatunki zwierząt.

Rozkruszek korzeniowy

Ciało samicy rozkruszka korzeniowego jest białawe i ma kształt gruszki. Ma od 0,6 do 0,8 milimetrów długości. Uszkadza części podziemne roślin (cebule). Rozkruszki korzeniowe zimują w ziemi i w płodach. W ciągu roku pojawia się kilka pokoleń rozkruszków korzeniowych.

Rozkruszek drobny

Rozkruszek drobny występuje:

• Na polach

• w szklarniach

• w pieczarkarniach

• w magazynach

Rozkruszek drobny uszkadza:

• ziarna zbóż,

• nasiona roślin,

• Artykuły fermentujące (sery, miody, piwo i wino)

• suszone owoce

• grzyby

• mączkę rybną,

• sproszkowane jaja

• sproszkowane mleko,

• pasze

• suszone zioła

• produkty zielarskie

Jest mniejszy od rozkruszka mącznego. W czasie swojego trwającego 60 dni życia samica rozkruszka mącznego składa do 500 jaj. Rozkruszek drobny najlepiej rozwija się w temperaturze wynoszącej 25^oC i przy wilgotności powietrza wynoszącej 85%. Minimalna temperatura w jakiej może się rozmnażać to 7^oC, a wilgotność 70%. Osobniki dorosłe rozkruszka drobnego żyją przeciętnie 70 dni. Czas ich życia w dużym stopniu uzależniony jest od wilgotności powietrza. Przy niższej wilgotności powietrza żyją one krócej. Rozkruszek drobny jest odporny na głód, ale jego odporność na brak pożywienia spada wraz ze wzrostem temperatury i spadkiem wilgotności. Zwiększenie temperatury o 1^oC powoduje skrócenie czasu życia głodujących rozkruszków drobnych o 2 dni.

Rozkruszek owłosiony

Ciało rozkruszka owłosionego ma kształt gruszki. Pokrywają je liczne, długie szczecinki. Rozkruszek owłosiony w przeciwieństwie do innych gatunków rozkruszków szybko się porusza. W ciągu życia samica rozkruszka owłosionego składa około 100 jaj. Pokolenia rozkruszka owłosionego mogą się rozwijać w temperaturze wynoszącej od 5 do 32^oC i przy wilgotności wynoszącej od 12,8-18%. Optymalne warunki rozwoju rozkruszka owłosionego to 16,5 % wilgotności i temperatura wynosząca 25^oCelsjusza. W takich warunkach rozwój pojedynczego pokolenia rozkruszka owłosionego trwa 3 tygodnie. W niesprzyjających warunkach rozkruszki owłosione tworzą hypopusy nieruchome pozostające w wylince nimfalnej. Mogą one przetrwać brak pokarmu, niską temperaturę i wilgotność przez okres do 2 lat. W temperaturze wynoszącej poniżej 15^oC giną po czterech miesiącach. Roztoczki owłosione żerują w ziarnach zbóż, suszonych owocach i produktach przemiału, suszonych ziołach, suszonym mięsie, suszonych owocach, sianie i ulach pszczół.

Rozkruszek polowo-magazynowy

Rozkruszek polowo-magazynowy pod względem wyglądu przypomina rozkruszka mącznego, ale w odróżnieniu od rozkruszka mącznego posiada małe kolce na pierwszej i drugiej parze odnóży. W rozwoju rozkruszka polowo-magazynowego często wystepuje stadium hypopusu ruchomego (deutonimfy). Jak sama nazwa wskazuje rozkruszek polowo-magazynowy wystepuje na polach i w magazynach do których dostaje się z produktami roślinnymi.

Wykrywanie rozkruszków

Podstawową strategią walki z rozkruszkami jest wczesne wykrywanie. Wykrywanie rozkruszków nie jest łatwe. Rozkruszki są niewielkie, wolno się poruszają i nie odróżniają się kolorem od produktów w których żerują.

Aby wykryć rozkruszki należy:

• Pobrać materiał do badań. Materiał powinien pochodzić z różnych warstw produktów. Wśród pobranych próbek powinny znaleźć się między innymi próbki z części przylegającej do ścian i podłogi, pył osiadły na ścianach, w szczelinach i na opakowaniach

• Połączyć ze sobą pobrane próbki

• Wymieszać próbki ze sobą

• Odsypać część wymieszanego materiału w celu przeprowadzenia analizy

Zatem mamy materiał, który zostanie przez nas użyty do przeprowadzenia analizy. W tym momencie powstaje pytanie: co dalej? Istnieje kilka metod.

• Produkty gruboziarniste przesiewa się przez sito o drobnych oczkach. Ziarna zostają na sicie, a rozkruszki trafiają na ciemny papier na którym są dobrze widoczne.

• lejek Berlese?a;

• mąka - metoda ?kopczyków?

• metoda liczenia korytarzy

• metoda flotacji (najdokładniejsza).

Wyróżnia się trzy stopnie porażenia produktów przez rozkruszki

• Stopień I-mniej niż 20 rozkruszków na kilogram produktów

• Stopień II-od 21 do 40 rozkruszków na kilogram produktu

• Stopień III-więcej niż 40 rozkruszków na kilogram produktów

 

Zagrożenia zdrowotne ze strony rozkruszków

 

Rozkruszki żerują na ziarnie i mące. Zawilgacają je wylinkami i odchodami, nagryzają i zjadają w wyniku czego dochodzi do ich pleśnienia.

Spożywanie pokarmu w którym żerują rozkruszki jest bardzo niebezpieczne. Chitynowe pancerze i szczecinki rozkruszków uszkadzają ścianki jelit i podrażniając błony śluzowe. Rozkruszki powodują stany zapalne układu pokarmowego, biegunki, owrzodzenia i alergie. Rozkruszki przenoszą chorobotwórcze pałeczki salmonelli i zarodniki toksynotwórczych pleśni. Nigdy nie należy spożywać pokarmów zaatakowanych przez rozkruszki. Rozkruszki wywołują też świąd i podrażnienia (tak zwany świąd magazynierów) oraz zapalenia spojówek.

 

Zwalczanie rozkruszków i zapobieganie ich pojawieniu się.

 

Zwalczanie rozkruszków jest wyjątkowo trudne dlatego najważniejsze jest zapobieganie ich wystąpieniu. Przed złożeniem produktów w magazynie należy poddać je kontroli. Zawleczenie do magazynu wraz z produktami to najczęstsza droga, którą rozkruszki dostają się do magazynów. Rozkruszki mogą też dostać się do magazynów przyniesione do nich przez ludzi, gryzonie lub owady, a nawet inne, większe od rozkruszków gatunki roztoczy. Najważniejszym zabiegiem profilaktycznym zapobiegającym inwazji rozkruszków jest przesuszenie produktów przed ich złożeniem w magazynie.

Za równo magazyn jak i przechowywane w nim produkty należy utrzymywać w higienicznych warunkach. Ziarno powinno być przechowywane bez piasku, kurzu i nasion chwastów. Wymienione przed chwilą produkty zajmują przestrzeń między ziarnową. Utrudnia to cyrkulacje powietrza i przyczynia się do pobierania wilgoci z powietrza. W takich warunkach ziarno szybko się psuje co stanowi doskonałe warunki do rozwoju rozkruszków.

Przez cały okres magazynowania należy kontrolować temperaturę i wilgotność produktów. Kontrole występowania rozkruszków powinny być tym częstsze im dłużej przechowujemy zboże. Zboże przechowywane najdłużej powinno być zużywane/sprzedawane w pierwszej kolejności.

Rozkruszki rozmnażają się w resztkach produktów w miejscach takich jak szczeliny podług, ścian i urządzeń, pajęczyny i kurz.

Magazyny, które zostaną opróżnione z ziarna zaatakowanego przez rozkruszki powinny zostać odpowiednio przygotowane zanim zostanie w nich zmagazynowane kolejne ziarno. Wszystkie kąty i zakamarki powinny zostać wyczyszczone. Resztki produktów należy zniszczyć. Na koniec całe pomieszczenie należy wymyć, wybielić i osuszyć oraz przeprowadzić odpowiednie zabiegi chemiczne. Zwalczanie rozkruszków jest skomplikowane dlatego działanie to najlepiej jest powierzyć specjalistycznej firmie.

Odpadki i śmieci powinny być systematycznie usuwane, worki trzepane i poddawane dezynsekcji, a używane narzędzia, maszyny i środki transportu regularnie czyszczone.